وظایف کبد در بدن چیست؟
مسئولیت بیش از ۵۰۰ کار کرد حیاتی در بدن را کبد به عهده دارد. بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر و پمپاژ میشود. مواد مغذی از مواد زائد به وسیله کبد تفکیک میشود. سم زدایی ، تجزیه مواد شیمیایی و یا تبدیل مواد شیمیایی سمی و غیر قابل دفع به مواد غیر سمی و قابل دفع ، متابولیزه کردن و غیر فعال کردن سموم در بدن. کبد سالم قادر می باشد ۱۰۰ درصد باکتری ها و سموم را قبل از آنکه به جریان عمومی خون بدن راه پیدا کنند ، از بدن دفع کند. از دیگر وظایف کبد می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کبد در حفظ تعادل و تنظیم هورمونهای بدن نقش ایفا می کند.
- ذخیره سازی و متابولیسم چربی ها ، کربوهیدرات ها و پروتئین ها در بدن به وسیله کبد انجام می شود.
- کبد محل ذخیره چربیها ، ویتامینها (به ویژه ویتامینهای۲ A,D,E,K,B1، املاح معدنی مانند (آهن، فولات، مس) و سایر مواد مغذی در بدن است.
- محل ذخیره گلوکز (قند) خون کبد است. گلوکز را به گلیکوژن تبدیل می کند و در خود ذخیره می کند. گلیکوژن در صورت نیاز مجددا تبدیل به گلوکز می شود و به جریان خون وارد می شود.
بیماری های کبد را بشناسیم
ریشه اکثر بیماری ها در افراد ، بد کارکردن ، سوء تغذیه و استرس بیش از حد به کبد است. تمام خون برگشتی از دستگاه گوارش بدن که حاوی مواد غذایی می باشد ابتدا به کبد وارد می شود. بنابراین تمام غذایی که ما می خوریم توسط کبد پردازش خواهد شد. برخی از بیماری های کبدی ژنتیکی می باشند و بعضی دیگر توسط ویروس یا سموم (مانند دارو یا الکل) در بدن بوجود می آیند.
بیماری های کبد خاموش هستند و اغلب علامتی ندارند که شامل موارد زیر است :
- یرقان
- سرطان کبد
- سیروز کبدی
- بیماری کبد چرب
- سنگ کیسه صفرا
- هپاتیت در نوزادان
- بیماری کیستیک کبد
- انسداد مجرای صفراوی
- هپاتیت ویروسی A ، B و C
- هموکروماتوز یا تجمع آهن در بدن
- بیماری های کبد در دوران بارداری
در ادامه مقاله به معرفی مهم ترین بیماری های کبدی ، علائم و درمان آنها می پردازیم.
۱ – بیماری های کبد : بیماری یرقان یا زردی در سالمندان
افزایش بیلی روبین خون و بروز بیماری یرقان در اثر اختلال در ترشح یا دفع صفرا در بدن اتفاق می افتد. اگر بیماری یرقان در اثر آسیب سلولهای کبدی بروز یابد یرقان هپاتیک نام دارد ، ولی اگر از انسداد مجاری صفراوی مثل تشکیل سنگهای صفراوی یا پیدایش تومور ، ناشی شود یرقان انسدادی نامیده می شود. در صورتی که به علت همولیز زیاد گویچه‌های قرمز مقدار بیلی روبین تولید شده به حدی برسد که کبد نتواند همه بیلی روبین را به صورت محلول در آورد و دفع نماید ، یرقان را یرقان همولیتیک می نامند.
۲- بیماری های کبد : بیماری کبد چرب
کبد چرب یکی از بیماری های خطرناک و شایع کبد است که در صورت جدی نگرفتن این بیماری می تواند بسیار خطرناک شود. وجود چربی در کبد طبیعی است ولی زمانی که میزان چربی در کبد بیشتر شود ، عارضه ای به نام کبد چرب به وجود می آید. دو نوع کبد چرب الکلی و غیر الکلی وجود دارد.
کبد چرب غیر الکلی :
چاقی ، تغذیه نامناسب ، دلایل ژنتیکی و هپاتیت ، زمینه را برای کبد چرب غیر الکلی فراهم می کنند. کاهش وزن ، زردی و خستگی مزمن ، از مهمترین علایم کبد چرب هستند. دیابت ، اضافه وزن ، کلسترول و تری گلیسیرید بالا ، احتمال این عارضه را افزایش می دهند.
نکته :
کبد چرب الکلی به دلیل مصرف الکل بوجود می آید.
علائم کبد چرب در سالمندان و افراد
در بیماری کبد چرب ، کبد معمولاً علامت خاصی ندارد و به دنبال انجام آزمایشات دوره‌ای ، اختلال در آنزیم‌های آن مشخص می شود و یا این که در زمان انجام سونوگرافی به علل دیگر ، ابتلا به کبد چرب نیز تشخیص داده می شود. البته اختلالات آنزیمی در کبد چرب معمولا خفیف هستند و در اکثر موارد موجب افزایش آنزیم‌های کبدی می شود. در برخی موارد کبد چرب در سالمندان و افراد با علائم خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم نمایان می شود.
علل ایجاد کبد چرب در سالمندان و افراد
عامل ایجاد کبد چرب در سالمندان و افراد شامل : چاقی ، سوءتغذیه ، گرسنگی کشیدن ، جراحی میان‌بر زدن معده برای لاغری می باشد. توصیه می شود سالمندان برای جلوگیری کبد چرب از یک الگوی تغذیه ای سالم و با ترکیب متعادلی از کربوهیدرات‌ها ، پروتئین‌ها و چربیها را مصرف کنند.
درمان کبد چرب
ورزش روزانه و مصرف مرتب میوه و سبزیجات اثرات مفیدی بر روی این بیماری دارند. کاهش تدریجی وزن در افراد چاق لازم و مفید است ، ولی کاهش ناگهانی وزن ، این اختلال را تشدید می‌کند. در کبد چرب مقاومت به انسولین شایع است و داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان می کنند مانند : متفورمین موجب بهبود آنزیم‌های کبدی می شوند. ویتامین E با دوز ۴۰۰میلی گرم در روز باعث کاهش آسیب به سلولهای کبدی و در نتیجه بهبود آنزیم‌های کبدی خواهند شد ، ولی چون با خطر افزایش بیماری های قلبی همراه می باشد ، مصرف دراز مدت آن توصیه نمی شود.